Τόσο η NASA, όσο και η Εθνική Διαστημική Διοίκηση της Κίνας (CNSA) έχουν rovers στον Άρη για την εξερεύνηση της επιφάνειας. Στόχος τους είναι να κατανοήσουν όσα περισσότερα μπορούν για τον κόκκινο πλανήτη και να ερευνήσουν για το αν υπάρχει ή υπήρξε ζωή ποτέ στον πλησιέστερο γείτονά μας.
Αυτές οι αποστολές επικεντρώνονται σε συγκεκριμένες περιοχές του κόκκινου πλανήτη, ενώ τα οχήματα μπορούν μόνο να κινηθούν με πάρα πολύ αργές ταχύτητες, οπότε εξερευνούν αποκλειστικά περιοχές που οι επιστήμονες θεωρούν πως είναι πιο πιθανό να βρουν δείγματα εξωγήινης ζωής. Όμως υπάρχουν κάποιες ειδικές περιοχές στον Άρη, που θα ήταν πολύ κακή ιδέα να εξερευνήσουμε, παρά το γεγονός πως είναι ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία για διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας στον πλανήτη.
Κατά τη διάρκεια της κορύφωσης της «διαστημικής κούρσας» του 20ού αιώνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Σοβιετική Ένωση και (για κάποιο λόγο) το Ηνωμένο Βασίλειο υπέγραψαν τη Συνθήκη του ΟΗΕ για το Διάστημα του 1967. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική συνθήκη, που απαγόρευε σε όλα τα έθνη που την υπέγραψα, να διεκδικήσουν κυριαρχία από οποιουδήποτε ουράνιου σώματος, να εγκαταστήσουν στρατιωτικές βάσεις σε αυτά και να τα χρησιμοποιούν για να εξαπολύσουν πυρηνικές επιθέσεις. Βέβαια, η συνθήκη για τις ΗΠΑ είναι απλά ένα χαρτί για αυτό πρόσφατα διερεύνησε την ιδέα της εγκατάστασης πυρηνικής βόμβας στη Σελήνη.
Στη συνθήκη αυτή όμως υπάρχουν μερικές πολύ σημαντικές και συγκεκριμένες προδιαγραφές. Ένας από τους λόγους που η ανθρωπότητα είναι τόσο πρόθυμη να εξερευνήσει το σκοτεινό διάστημα, είναι για να αναζητήσει άλλες μορφές ζωές που ίσως βρίσκονται εκεί. Πρόκειται για ένα πολύ δύσκολο έργο, πόσο μάλλον όταν λάβουμε υπόψη τις τεράστιες αποστάσεις που πρέπει να διανύσουν οι αποστολές αυτές για να φτάσουν στους στόχους τους. Όμως, κάτι άλλο που κάνει αυτές τις αποστολές στον Άρη πιο δύσκολες είναι το ότι αν βρίσκαμε ζωή εκεί, πόσο σίγουροι θα ήμασταν πως αυτή δεν προήλθε από εμάς, με μικρόβια και βακτήρια να ταξιδεύουν εκεί μέσω των σκαφών μας. Ένα ψευδός θετικό αποτέλεσμα θα ήταν εφιάλτης για τους επιστήμονες, αφού δεν είναι δυνατό να βρεθούν εκεί για να κάνουν περισσότερες μελέτες. Όμως υπάρχει και μια άλλη ανησυχία που είναι πιο σοβαρή. Πως διασφαλίζουμε πως δε θα μολύνουμε έναν εξωγήινο πλανήτη με ζωή από τη Γη;
Για αυτούς τους λόγους, η Συνθήκη του ΟΗΕ για το Διάστημα περιελάβανε ένα άρθρο που απαγόρευε την δυνητικά επικίνδυνη εξερεύνηση των σωμάτων του Ηλιακού Συστήματος:
«Τα Κράτη Μέρη της Συνθήκης θα διεξάγουν μελέτες του διαστήματος, συμπεριλαμβανομένης της Σελήνης και άλλων ουράνιων σωμάτων, και θα διεξάγουν εξερεύνησή τους, ώστε να αποφεύγεται η επιβλαβής μόλυνσή τους, καθώς και οι δυσμενείς αλλαγές στο περιβάλλον της Γης που προκύπτουν από την εισαγωγή εξωγήινης ύλης, και, όπου είναι απαραίτητο, θα λαμβάνουν κατάλληλα μέτρα για τον σκοπό αυτό».
Όσα περισσότερα μαθαίνουμε για τον Άρη και την πιθανή δυνατότητα του πλανήτη να φιλοξενεί ζωή στο σήμερα ή στο παρελθόν του, έχουν γίνει μεγάλα βήματα για να συμφωνηθούν οι τοποθεσίες που είναι εκτός ορίων για εξερεύνηση. Η Επιτροπή Διαστημικής Έρευνας (COSPAR) του Διεθνούς Συμβουλίου Επιστήμης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία αυτών των κατευθυντήριων γραμμών και στον προσδιορισμό των «ειδικών περιοχών» στον πλανήτη όπου θα πρέπει να απαγορεύεται η προσεδάφιση.
Πίστωση εικόνας: NASA /JPL-Caltech/Πανεπιστήμιο της Αριζόνα
«Οι επιστημονικοί στόχοι υψηλής προτεραιότητας, όπως η αναζήτηση ζωής και η κατανόηση του οργανικού περιβάλλοντος του Άρη, ενδέχεται να τεθούν σε κίνδυνο εάν τα μικρόβια της Γης – δηλαδή οι προκαρυωτικοί ή ευκαρυωτικοί μονοκύτταροι οργανισμοί – που μεταφέρονται από διαστημόπλοια αναπτύσσονται και εξαπλώνονται στον Άρη. Αυτό έχει οδηγήσει στον ορισμό των «Ειδικών Περιοχών» στον Άρη, όπου πρέπει να εφαρμόζονται αυστηρά μέτρα πλανητικής προστασίας πριν ένα διαστημόπλοιο εισέλθει σε αυτές τις περιοχές», εξήγησε η COSPAR μετά από έρευνα του 2016, κατόπιν αιτήματος της NASA.
«Η έννοια της Ειδικής Περιοχής αναπτύχθηκε ως ένας τρόπος για να αναφερθούμε σε εκείνα τα μέρη όπου οι συνθήκες μπορεί να ευνοούν την ανάπτυξη μικροβίων, όπως κατανοούμε αυτήν τη διαδικασία. Συγκεκριμένα, αυτό αναφέρεται σε μέρη που μπορεί να είναι αρκετά ζεστά και υγρά ώστε να υποστηρίζουν μικρόβια που θα μπορούσαν να μεταφερθούν από διαστημόπλοια από τη Γη».
Δυστυχώς, οι ειδικές περιοχές είναι και αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα εύρεσης ζωής στον Άρη. Στην πράξη όμως, κανένα μέρος στον Άρη δεν πληροί τα κριτήρια ασφαλείας. Υπάρχουν όμως περιοχές που ονομάζονται αβέβαιες περιοχές, οι οποίες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σαν ειδικές περιοχές αν μπορούσαμε να τις μελετήσουμε καλύτερα. Αυτές περιλαμβάνουν επαναλαμβανόμενες γραμμές κλίσης (RSL) ή στενές, σκοτεινές ραβδώσεις που εμφανίζονται στον Άρη εποχιακά. Αρχικά, αυτές θεωρήθηκαν πιθανώς σημάδια ρέοντος νερού, αν και πιο πρόσφατη έρευνα έχει υποδείξει ότι σχηματίστηκαν μέσω ξηρών, κοκκωδών ροών. Τελευταία, έχουμε εντοπίσει πιθανούς ωκεανούς νερού κάτω από την επιφάνεια του Άρη, όμως αυτοί βρίσκονται σε πολύ μεγάλα βάθη, 11.5-20 χιλιομέτρων. Αυτό τους καθιστά ιδιαίτερα απρόσιτους για μελλοντικές αποστολές και είναι τρομερά δύσκολο να μη μολυνθεί το νερό με μικροοργανισμούς από τον εξοπλισμό γεώτρησης.
Πριν λίγους μήνες όμως, είχαμε την πρώτη ανακοίνωση από τη NASA, για την εύρεση πιθανών βιο-υπογραφών, που ανακαλύφθηκαν σε βράχους από το Perseverance, στον σχηματισμό Bright Angel, στους καταρράκτες Cheyava. Τώρα, η NASA θα πρέπει να αποκλείσει όλα τα άλλα ενδεχόμενα, συμπεριλαμβανομένης και της μεταφοράς υλικού από τη Γη μέσω του rover, κάτι που δείχνει τη σημασία της πλανητικής προστασίας και της καλής απολύμανσης του εξοπλισμού, πριν φτάσει σε άλλους πλανήτες και φεγγάρια.
Τι είναι οι υπερκατοικήσιμοι πλανήτες; Έχουμε βρει κάποιον;
Ενώ κάποιοι θα ήθελαν να καταργηθούν αυτές οι απαγορευτικές απαιτήσεις για εξερεύνηση, ίσως για να γίνει ευκολότερη και λιγότερο δαπανηρή η αναζήτηση εξωγήινης ζωής, υπάρχουν για έναν καλό λόγο. Αυτό που περιπλέκει ακόμη περισσότερο την εικόνα είναι ότι διαρκώς διαπιστώνουμε ότι η ζωή είναι πιο ανθεκτική από ό,τι φανταζόμασταν κάποτε.
«Οι ισχυρισμοί ότι η μείωση των απαιτήσεων προστασίας του πλανήτη δεν θα ήταν επιβλαβής, επειδή η ζωή στη Γη δεν μπορεί να αναπτυχθεί στον Άρη, μπορεί να είναι καθησυχαστικοί ως άποψη, αλλά τα γεγονότα είναι ότι συνεχίζουμε να ανακαλύπτουμε ζωή που αναπτύσσεται σε ακραίες συνθήκες στη Γη που μοιάζουν με τις συνθήκες στον Άρη», εξηγεί μια πρόσφατη δημοσίευση επί του θέματος. «Επίσης, συνεχίζουμε να ανακαλύπτουμε συνθήκες στον Άρη που είναι πιο παρόμοιες -αν και ίσως μόνο σε μικροβιακή κλίμακα- με τα κατοικημένα περιβάλλοντα στη Γη, από όπου προήλθε αρχικά η έννοια των Ειδικών Περιοχών».
Έτσι, εκτός από τον στόχο μας να μη σκοτώνουμε εξωγήινες μορφές ζωής όπως τις βρίσκουμε, θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, ώστε να μη μολύνουμε άλλους πλανήτες και φεγγάρια, με μορφές ζωής από τη Γη.
«Η υποστήριξη της αδικαιολόγητης χαλάρωσης των ελέγχων του βιολογικού φορτίου μεταφράζεται σε κακή λειτουργία της ανίχνευσης ζωής και του ελέγχου της μόλυνσης κατά τη ρομποτική εξερεύνηση του Άρη», καταλήγει η εργασία. «Μια τέτοια προσέγγιση είναι αυτοπεριοριζόμενη και δεν κάνει τίποτα για τη μελλοντική ανθρώπινη εξερεύνηση. Κάτι τέτοιο χωρίς μια ενημερωμένη κατανόηση του πραγματικού κόστους και του τι διατρέχει κίνδυνο θα ήταν άγνοια και ανεύθυνο».
Έτσι, οι επιστήμονες πιστεύουν πως θα πρέπει να αφήσουμε τις ειδικές περιοχές στην ησυχία τους. Το να γεμίσουμε τον Άρη με ζωή από τη Γη, πριν καν δούμε αν έχει δική του ζωή, θα ήταν ανόητο.
Ακολουθήστε το Techmaniacs.gr στο Google News για να διαβάζετε πρώτοι όλα τα τεχνολογικά νέα. Ένας ακόμα τρόπος να μαθαίνετε τα πάντα πρώτοι είναι να προσθέσετε το Techmaniacs.gr στον RSS feeder σας χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο: https://techmaniacs.gr/feed/.
