Μια νέα μελέτη δείχνει πως πολλά από τα σύγχρονα προβλήματα του ανθρώπινου είδους, όπως οι αυξανόμενες γενικεύσεις ιδεών και τα προβλήματα ψυχικής υγείας, έχουν σαν βάση την ταχεία τεχνολογική πρόοδο και τον εκσυγχρονισμό. Μια νέα θεωρία μπορεί να εξηγήσει γιατί δεν ανταποκρινόμαστε όπως θα έπρεπε να σε σύγχρονες συνθήκες, παρά τα οφέλη που προσφέρει η τεχνολογία. Αυτό ονομάζεται εξελικτική αναντιστοιχία.
Εξελικτική αναντιστοιχία έχουμε όταν μια εξελικτική προσαρμογή, σωματική ή ψυχολογική, δεν ευθυγραμμίζεται με το περιβάλλον. Ας πάρουμε για παράδειγμα τους σκόρους και τις νυχτόβιες μύγες. Αυτά τα ζώα, εξελίχθηκαν για να χρησιμοποιούν το φεγγάρι για την πλοήγησή τους. Με την εφεύρεση όμως του τεχνητού φωτισμού, αυτά τα ζώα έλκονται από τα φώτα του δρόμου και των σπιτιών μας.
Το ίδιο, στην βάση του, συμβαίνει και με τους ανθρώπους. Για παράδειγμα η τάση για γλυκό που έχουμε. Αυτή η τάση παρακίνησε τον άνθρωπο να αναζητήσει τροφές πλούσιες σε θερμίδες σε διατροφικά φτωχά περιβάλλοντα. Όμως η τάση για τέτοιες τροφές δεν ταιριάζει με τον σύγχρονο κόσμο, που οι εταιρίες τροφίμων παράγουν μαζικά τροφές φορτωμένες με σάκχαρα και λίπος, παραβιάζοντας έτσι ένα πολύ χρήσιμο χαρακτηριστικό του ανθρώπινου σώματος. Για αυτό έχουμε και δραματική αύξηση σε τερηδόνα, παχυσαρκία και διαβήτη.
Ένα άλλο παράδειγμα, που περιγράφει την κοινωνία μας είναι πως οι άνθρωποι εξελίχθηκαν για να ζουν με συγγενείς και μικρές ομάδες με 50 έως 150 άτομα, που είχαν στενούς δεσμούς μεταξύ τους. Όμως, η δημιουργία μεγαλουπόλεων, με εκατοντάδες χιλιάδες άγνωστους γύρω μας, μας κάνει να νιώθουμε μόνοι, επηρεάζοντας την ψυχική μας υγεία.
Την ίδια στιγμή, μελέτες δείχνουν πως όταν ένα κοινωνικό ζώο βρίσκεται σε χώρους με συνωστισμό, βιώνει ανταγωνιστικό στρες, με επιπτώσεις στην σωματική υγεία, όπως κακή λειτουργία του ανοσοποιητικού και την μειωμένη γονιμότητα. Όπως τα ζώα των μελετών, έτσι και οι άνθρωποι που ζουν σε μεγαλουπόλεις, βιώνουν πρωτόγνωρα επίπεδα στρες, κάτι που οδηγεί και στην απόκτηση λιγότερων απογόνων.
Με την κοινωνική ανισότητα στις σύγχρονες κοινωνίες να είναι στο αποκορύφωμά της, έχουμε φτάσει σε ένα σημείο εκ διαμέτρου αντίθετο από τις κοινωνίες κυνηγών-τροφοσυλλεκτών. Οι άνθρωποι εξελιχθήκαμε για να ενδιαφέρει η κοινωνική θέση, ώστε να βρούμε τον χώρο μας μεταξύ των άλλων ανθρώπων. Όμως πλέον, οι κοινωνικές ανισότητες είναι τρομερά έντονες. Σκεφτείτε πως ο Elon Musk έχει τόσο μεγάλη καθαρή περιουσία, που ένας μέσος άνθρωπος θα χρειαζόταν πολλά εκατομμύρια χρόνια εργασία για να την φτάσει, πόσο μάλλον όταν ο ετήσιος μισθός του φτάνει οριακά για να καλύψει τις βασικές του ανάγκες. Όταν όμως τα μέσα ενημέρωσης προβάλουν συνεχώς άτομα με οικονομική κατάσταση πολύ άνω του μέσου όρου, οδηγούν τον κόσμο σε άγχος κοινωνικής θέσης.
Την ίδια στιγμή, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιδεινώνουν το πρόβλημα που σχετίζεται με τις κοινωνικές συγκρίσεις. Όλοι μας μοιραζόμαστε τις καλύτερες στιγμές και πλευρές του εαυτού μας στο διαδίκτυο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζουν μια λανθασμένη εντύπωση της πραγματικότητας, κάνοντας τους χρήστες να αισθάνονται χειρότερα για την δική τους κατάσταση. Μάλιστα, όταν τα likes και τα σχόλια έχουν γίνει μετρητές της ανθρώπινης αξίας, κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα.
Από αυτή την εξελικτική αναντιστοιχία μπορούν να γίνουν κατανοητές αρκετές προβληματικές τάσεις. Για παράδειγμα, ο ανταγωνισμός και το άγχος για την κατάσταση έχουν συνδεθεί με εμμονές με το μορφωτικό επίπεδο , τον ανταγωνισμό για θέσεις εργασίας κύρους και τον υλισμό . Υπάρχει μια αυξανόμενη τάση να « χάνεις για να δείχνεις πλούσιος », καθώς οι άνθρωποι χρεώνονται για να αποκτήσουν πράγματα που δημιουργούν την εντύπωση ότι έχουν θέση.
Οι άνθρωποι είναι επίσης πιο πιθανό να ρισκάρουν όταν αισθάνονται ότι πρέπει να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Σε συνδυασμό με το αυξανόμενο κόστος ζωής, οι άνθρωποι μπορούν να βρουν ότι οι δουλειές τους είναι ανεπαρκείς όχι μόνο για να συμβαδίσουν με τις κοινωνικές προσδοκίες αλλά και για την οικοδόμηση πλούτου. Μια έκθεση του 2023 από την παγκόσμια ένωση επαγγελματιών επενδύσεων, το Ινστιτούτο CFA, έδειξε ότι πολλοί άνθρωποι της Gen Z στρέφονται σε ριψοκίνδυνες επενδύσεις όπως τα κρυπτονομίσματα σε μια προσπάθεια να ανταπεξέλθουν. Ο έντονα ανταγωνιστικός σύγχρονος κόσμος μπορεί επίσης να οδηγήσει τους ανθρώπους να υποβληθούν σε επικίνδυνες αισθητικές επεμβάσεις και προγράμματα απώλειας βάρους.
Η σύγχρονη κοινωνία έχει βάλει τους ανθρώπους να ανταγωνίζονται για να ανταποκριθούν στις προσδοκίες της. Για αυτό βλέπουμε έναν επαναπροσδιορισμό των στόχων του κόσμου στη ζωή. Οι έρευνες λένε πως η Gen Z και οι Millennials, λόγω του αυξανόμενου κόστους ζωής, αναγκάζονται να μειώσουν τις επαγγελματικές τους φιλοδοξίες και να εγκαταλείψουν την ιδέα της ιδιοκτησίας ενός σπιτιού, της δημιουργίας οικογενείας, ακόμα και την εύρεση ερωτικού συντρόφου.
Ο τεράστιος ανταγωνισμός έχει γίνει τρομερά έντονος, με τους ανθρώπους να βιώνουν τεράστιο άγχος και κατάθλιψη.
Οι ερευνητές έχουν συνδέσει τον αυτοτραυματισμό και την κατάθλιψη με τους ανθρώπους που αισθάνονται ότι δεν μπορούν πλέον να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Αυτές οι τάσεις είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες σε χώρες με έντονη κουλτούρα ντροπής , όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα. Παρόμοια κουλτούρα θα πρέπει να πούμε πως έχουμε και στην χώρα μας.
Αυτά οδηγούν σε εξωτερικεύσεις συναισθημάτων που περιλαμβάνουν θυμό, κυνισμό, επιθετικότητα και εχθρότητα. Αυτό το βλέπουμε κάθε μέρα στα κοινωνικά δίκτυα, με μια πολύ μεγάλη μερίδα του κοινού να μην ασχολείται με την ουσία, αλλά προσπαθεί να μειώσει συνανθρώπους του, ώστε να αισθανθεί καλύτερα ο ίδιος.
Όλα αυτά προκαλούνται από την εξελικτική αναντιστοιχία. Ο άνθρωπος ζούσε εντελώς διαφορετικά για χιλιάδες χρόνια. Από την βιομηχανική και την τεχνολογική επανάσταση, ο τρόπος ζωής έχει αλλάξει δραματικά το περιβάλλον μας, με το μυαλό και το σώμα μας να μην είναι απαραίτητα φτιαγμένο για τέτοιο περιβάλλον.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Η εξελικτική αναντιστοιχία δε σημαίνει πως θα επιστρέψουμε σε προγονικό τρόπο ζωής. Θα πρέπει όμως να βρούμε τρόπους να προσαρμοστούμε στο νέο περιβάλλον, ώστε να προσαρμόσουμε το περιβάλλον μας, ώστε να ευθυγραμμίζεται καλύτερη με την εξελικτική μας φύση. Για παράδειγμα, θα πρέπει να βρούμε τρόπους να μειώσουμε τον συνωστισμό και να αυξήσουμε την πρόσβαση στην φύση. Μάλιστα, η σύνδεση με την φύση, οι βόλτες στο δάσος ή η κολύμβηση στη φύση, μπορεί να μειώσει δραματικά το άγχος και να βελτιώσει την ευημερία. Άλλωστε, το σώμα μας και το μυαλό μας είναι σχεδιασμένα για να ζούμε στην φύση.
Παράλληλα, θα πρέπει να γίνουν αλλαγές για την μείωση του καταναλωτισμού και της έκθεσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πρέπει επίσης να γίνει εστίαση στην ουσιαστική εργασία και όχι τόσο στο κύρος της εργασίας. Ορισμένες μινιμαλιστικές τάσεις, δείχνουν πως η εύρεση ικανοποίησης σε μικρά πράγματα, μπορεί να μας επιτρέψει να αποφύγουμε τις παγίδες του νεωτερισμού.
Τεραστια επιτυχία με την τρύπα του όζοντος! Είμαστε σε καλό δρόμο
Αυτές είναι μόνο μερικές ιδέες. Αλλά η εκτίμηση της εξελικτικής βάσης των προβλημάτων μας και η ευαισθητοποίηση σχετικά με την προοπτική της αναντιστοιχίας μπορεί να μας δώσει καλύτερες πιθανότητες να τα αντιμετωπίσουμε στη ρίζα.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε από τον Jose Yong, Επίκουρο Καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Northumbria του Newcastle.
Ακολουθήστε το Techmaniacs.gr στο Google News για να διαβάζετε πρώτοι όλα τα τεχνολογικά νέα. Ένας ακόμα τρόπος να μαθαίνετε τα πάντα πρώτοι είναι να προσθέσετε το Techmaniacs.gr στον RSS feeder σας χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο: https://techmaniacs.gr/feed/.
