Σίγουρα θα έχει τύχει και σε εσάς, να έχετε βάλει ξυπνητήρι για να ξυπνήσετε αρκετά νωρίς, όμως καταλήγετε να ξυπνάτε λίγα λεπτά πριν χτυπήσει το ξυπνητήρι, χωρίς να σας έχει ξυπνήσει κάποιος άλλο εξωτερικός παράγοντας, όπως κάποιος θόρυβος.
Το να συμβεί μία φορά μπορεί να το θεωρήσουμε τυχαίο, όμως προσωπικά που έχει συμβεί πάρα πολλές φορές και τώρα η επιστήμη μας λέει πως δεν ξυπνάμε τυχαία. Από ότι φαίνεται αναλαμβάνει το βιολογικό μας ρολόι, ένα εντυπωσιακά ακριβές εσωτερικό σύστημα χρονισμού, που ρυθμίζει πότε κοιμόμαστε και πότε ξυπνάμε. Πως λειτουργεί όμως αυτό το ξυπνητήρι που έχουμε όλοι μέσα μας;
Βαθιά στον εγκέφαλο βρίσκεται μια μικρή ομάδα νευρώνων που ονομάζεται υπερχιασματικός πυρήνας, ο οποίος συχνά αναφέρεται ως το «κύριο ρολόι» του σώματος. Πρόκειται για νευρώνες που παρακολουθούν τον χρόνο, ώστε να συγχρονίζουν εσωτερικούς ρυθμούς, όπως ο κιρκάδιος ρυθμός (που είναι σε ευθυγράμμιση με τις 24 ώρες της ημέρας, κάτι που ρυθμίζει τον ύπνο, τη θερμοκρασία του σώματος, την πέψη και την πείνα.
Ο κιρκάδιος ρυθμός επηρεάζει το πότε νιώθουμε υπνηλία και εγρήγορση κάθε μέρα. Έτσι, το σώμα μας ρυθμίζει το “κύριο ρολόι” και λειτουργεί με βάση αυτό, ενώ είναι φυσιολογικό να βλέπουμε διακυμάνσεις στον χρόνο που οι άνθρωποι προτιμούν να κοιμούνται και να είναι ξύπνιοι.
Για αυτό έχουμε ανθρώπους που είναι του πρωινού και σε αυτές τις ώρες νιώθουν ακμαίοι, αλλά και ανθρώπους, όπως εγώ, που αν δεν πιουν καφέ το πρωί δε λειτουργούν, ενώ το βράδυ έχω έξτρα ενέργεια και δυσκολεύομαι να κοιμηθώ. Αυτές οι διαφορές από άνθρωπο σε άνθρωπο, οφείλονται στις διαφορές στον κιρκάδιο ρυθμό από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Οι τακτικές ρουτίνες ύπνου και αφύπνισης, γευμάτων και άσκησης προγραμματίζουν το κύριο ρολόι μας, έτσι ώστε να αρχίζει να προβλέπει πότε θα συμβαίνουν αυτές οι συμπεριφορές κάθε μέρα και να αρχίζει να απελευθερώνει σχετικές ορμόνες ανάλογα.
Για παράδειγμα, όταν ξυπνάμε το πρωί, βιώνουμε κάτι που είναι γνωστό σαν «αφύπνιση απόκρισης στην κορτιζόλη». Ο οργανισμός μας βιώνει μια μεγάλη αύξηση της κορτιζόλης, μιας ορμόνης που μας βοηθά να ξυπνήσουμε και να προετοιμαστούμε για την ημέρα, γεμίζοντάς μας με ενέργεια.
Για άτομα που έχουν πολύ σταθερές ώρες αφύπνισης και έκθεση στο πρωινό φως, το κεντρικό ρολόι μαθαίνει πότε συνήθως ξυπνούν. Πολύ πριν χτυπήσει το ξυπνητήρι τους, προετοιμάζει απαλά το σώμα: η θερμοκρασία αυξάνεται, τα επίπεδα μελατονίνης (ορμόνης υπνηλίας) πέφτουν και τα επίπεδα κορτιζόλης αρχίζουν να αυξάνονται.
Πολλές φορές λοιπόν, μέχρι να έρθει η ώρα να χτυπήσει το ξυπνητήρι, το σώμα μας έχει περάσει ήδη σε κατάσταση εγρήγορσης και έχουμε ήδη ξεκινήσει να ξυπνάμε. Αν ξυπνάτε συχνά λίγα λεπτά πριν από το ξυπνητήρι σας και νιώθετε σε εγρήγορση και ξεκούραστοι, αυτό είναι ένα σημάδι ότι ο κιρκάδιος σας ρυθμός είναι ρυθμισμένος με ακρίβεια.
Αν όμως ξυπνάτε πριν το ξυπνητήρι και νιώθετε ζάλη και μεγάλη κόπωση, αυτό δείχνει πως έχετε κακή ποιότητα ύπνου και απορυθμισμένο κιρκάδιο ρυθμό. Σε αυτό μπορεί να βοηθήσει ένα πιο αυστηρό πρόγραμμα ύπνου και αφύπνισης, ώστε να εκπαιδευτεί το εσωτερικό ρολόι του σώματός μας, ιδιαίτερα όταν ευθυγραμμίζεται με καταστάσεις του περιβάλλοντός μας, όπως οι αλλαγές το φως και τη θερμοκρασία.
Από την άλλη πλευρά, ένα ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου μπορεί να μπερδέψει αυτούς τους εσωτερικούς σωματικούς ρυθμούς, οδηγώντας σε υπνηλία και δυσκολία στη συγκέντρωση και την εκτέλεση νοητικών εργασιών. Σε ένα ακανόνιστο πρόγραμμα ύπνου, το σώμα μας βασίζεται στο ξυπνητήρι για να ξυπνήσει, το οποίο όμως μπορεί να διακόψει τα βαθύτερα στάδια του ύπνου, όπου και ξεκουραζόμαστε πραγματικά.
Όμως πολλές φορές παρατηρούμε να ξυπνάμε πριν το ξυπνητήρι και σε ώρες που δεν είναι συνηθισμένες για εμάς. Αυτό το έχω πάθει αρκετές φορές όταν πρέπει να ξυπνήσω το πρωί γιατί έχω πτήση αρκετά νωρίς. Σε αυτή την περίπτωση το άγχος και το στρες αυξάνουν τα επίπεδα κορτιζόλης, προκαλώντας πρόωρο ξύπνημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις αναμονής κάποιου συναρπαστικού γεγονότος, το σώμα μας βρίσκεται σε υψηλή κατάσταση διέγερσης και κρατάει τον εγκέφαλό μας σε εγρήγορση, που με τη σειρά του οδηγεί σε πιο ελαφρύ ύπνο και πρόωρη αφύπνιση.
Επιστήμονες ανακαλύπτουν μια νέα μορφή ύλης στο κέντρο της Γης
Αυτές οι καταστάσεις είναι συχνές και φυσιολογικές κατά καιρούς. Ωστόσο, μπορεί να προκαλέσουν μακροπρόθεσμα προβλήματα ύπνου εάν συμβαίνουν πολύ συχνά.
Στην προβιομηχανική εποχή, οι άνθρωποι ακολουθούσαν τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα από τον ήλιο και τη σελήνη για να καθοδηγήσουν τα πρότυπα ύπνου τους. Για αυτό και μέχρι σήμερα, έχουμε την αλλαγή της ώρες, ώστε να ευθυγραμμίζεται πιο εύκολα ο ύπνος μας με το πρωινό φως.
Αν θέλετε να παίρνετε το μέγιστο από τον ύπνο σας, καλό είναι υιοθετήσετε ένα πρόγραμμα ύπνου διάρκειας 7-8 ωρών και να αποφεύγετε καφεΐνη, αλκοόλ και βαριά γεύματα πριν κοιμηθείτε. Παράλληλα, το περιβάλλον του ύπνου πρέπει να είναι πολύ σκοτεινό και καλό είναι να αποφεύγουμε τις οθόνες πριν τον ύπνο, αν και αυτό είναι το δυσκολότερο για εμένα, καθώς διαβάζω στο κινητό για να νυστάξω.
Ο καλός ύπνος είναι βασικός για την ευζωίας μας. Καλό είναι να έχουμε το εσωτερικό μας ρολόι καλά ρυθμισμένο με βάση της ανάγκες της καθημερινότητας, ώστε να είμαστε πιο αποδοτική όταν χρειάζεται πραγματικά.
Ακολουθήστε το Techmaniacs.gr στο Google News για να διαβάζετε πρώτοι όλα τα τεχνολογικά νέα. Ένας ακόμα τρόπος να μαθαίνετε τα πάντα πρώτοι είναι να προσθέσετε το Techmaniacs.gr στον RSS feeder σας χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο: https://techmaniacs.gr/feed/.
