Ψείρες, ψύλλοι και ταινίες εντέρου, υπάρχουν σύντροφοι του ανθρώπου σε όλη την εξελικτική του ιστορία. Όμως η σύγχρονη εποχή έχει αποκτήσει ένα νέο παράσιτο και δεν είναι κάποιο αιμοβόρο ασπόνδυλο. Είναι κομψό, με γυαλί στην πρόσοψη και εθιστικό σχεδιασμό. Ο ξενιστής του; Κάθε άνθρωπος στη Γη που έχει Wi-Fi ή 5G.
Ο λόγος για τα smartphones, που παρασιτούν τον χρόνο μας και τα δεδομένα μας, όλα προς το συμφέρον των τεχνολογικών κολοσσών.
Σε ένα άρθρο στο Australasian Journal of Philosophy, οι ερευνητές υποστηρίζουν πως τα smartphones θέτουν μοναδικούς κοινωνικού κινδύνους, που έρχονται στο προσκήνιο όταν τα εξετάζουμε υπό το πρίσμα παρασιτισμού.
Τι είναι όμως ένα παράσιτο;
Οι εξελικτικοί βιολόγοι ορίζουν ένα παράσιτο σαν ένα είδος που επωφελείται από μια στενή σχέση με ένα άλλο είδος, τον ξενιστή του, ενώ ο τελευταίος επωμίζεται το κόστος.
Η ψείρα του κεφαλιού για παράδειγμα, εξαρτάται από το δικό μας είδος για την επιβίωσή της. Τρέφονται από το ανθρώπινο αίμα, ενώ όταν φύγουν από τον ξενιστή τους δεν επιβιώνουν για πολύ, εκτός και αν βρουν νέο ξενιστή. Στην περίπτωση της ψείρας, σε αντάλλαγμα για το αίμα μας, μας προκαλούν μεγάλη φαγούρα, που είναι και το κόστος αυτής της σχέσης.
Περνώντας στα smartphones, παρατηρούμε πως έχουν αλλάξει ριζικά τις ζωές μας. Από την πλοήγηση μέχρι τις σχέσεις μας με το κράτος ή την διαχείριση ασθενειών, αυτά τα μικρά τεχνολογικά θαύματα κάνουν τη ζωή μας ευκολότερη σε πολλούς τομείς. Όμως η χρήση τους είναι πλέον τόσο δεδομένη, που σπάνια τα στερούμαστε.
Όμως, παρά τα οφέλη τους, οι περισσότεροι είναι όμηροι των τηλεφώνων μας και η ατελείωτη κύλιση σε Instagram και TikTok έχει γίνει μέρος της καθημερινότητας πολλών. Το τίμημα αυτής της σχέσης είναι η έλλειψη ύπνου, οι πιο αδύναμες σχέσεις με τους οικείους μας και οι διαταραχές στη διάθεση.
Από τον αμοιβαιότητα στον παρασιτισμό
Δεν είναι όλες οι στενές σχέσεις μεταξύ των ειδών παρασιτικές. Πάνω μας και μέσα μας έχουμε μικροοργανισμούς που είναι ωφέλιμοι και χωρίς αυτούς δε θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε. Για παράδειγμα τα βακτήρια στο πεπτικό μας σύστημα. Τρέφονται από την τροφή που καταναλώνουμε, όμως βελτιώνουν την ανοσία μας και βοηθούν στην καλυτερη πέψη. Αυτές οι αμοιβαία επωφελείς συσχετίσεις ονομάζονται αμοιβαιότητες.
Η σχέση μας με τα smartphones ξεκίνησε σαν αμοιβαιότητα, όμως η τεχνολογία εξελίχθηκε και έγινε ακόμα πιο χρήσιμη στους ανθρώπους, ώστε να διατηρήσουν επαφή ακόμα και όταν είναι μακριά. Οι φιλόσοφοι όμως δεν θεωρούν αυτή τη σχέση αμοιβαιότητα, αλλά την περιγράφουν σαν επέκταση του ανθρώπινου νου, όπως τα εργαλεία, οι χάρτες και τα σημειωματάρια που είχαμε παλαιότερα.
Όμως, μέσα από αυτές τις καλοήθεις καταβολές, η σχέση έχει γίνει παρασιτική. Κάτι τέτοιο δεν είναι ασυνήθιστο και στη φύση, με κάποιον αμοιβαίο υποστηρικτή, να εξελίσεται σε παράσιτο ή και το αντίστροφο.
Είναι τα smartphones παράσιτα;
Τα smartphones είναι σίγουρα απαραίτητα στην εποχή μας. Όμως υπάρχουν πολλές πτυχές τους που τα κάνουν να δρούν σαν παράσιτο. Πολλές από τις εφαρμογές όμως εξυπηρετούν τα συμφέροντα κολοσσών, παρέχοντας περιεχόμενο εύκολης κατανάλωσης, το οποίο πολλές φορές έχει και μηδενική αξία.
Αυτές οι εφαρμογές έχουν σχεδιαστεί για να ωθούν τη συμπεριφορά μας, κρατώντας μας σε εγρήγορση. Μας κρατάνε έτοιμους να κάνουμε κλικ στην επόμενη προωθητική ενέργεια και ταυτόχρονα μας αφήνουν να σιγοβράζουμε σε μια διαρκή οργή.
Τα δεδομένα σχετικά με τη συμπεριφορά μας κατά την κύλιση χρησιμοποιούνται για την περαιτέρω εκμετάλλευση αυτού του σκοπού. Το τηλέφωνό σας ενδιαφέρεται μόνο για τους προσωπικούς σας στόχους φυσικής κατάστασης ή την επιθυμία σας να περνάτε περισσότερο ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά σας, στο βαθμό που χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες για να προσαρμοστεί ώστε να τραβάει καλύτερα την προσοχή σας.
Επομένως, μπορεί να είναι χρήσιμο να σκεφτόμαστε τους χρήστες και τα τηλέφωνά τους σε αντιστοίχιση με τους υπολογιστές και τα ψηφιακά παράσιτα (ιούς), μερικές φορές.
Ενώ αυτή η συνειδητοποίηση είναι ενδιαφέρουσα από μόνη της, το όφελος από την εξέταση των smartphones μέσα από το εξελικτικό πρίσμα του παρασιτισμού έρχεται στο προσκήνιο όταν εξετάζουμε πού μπορεί να οδηγήσει η σχέση στη συνέχεια – και πώς θα μπορούσαμε να αποτρέψουμε αυτά τα παράσιτα υψηλής τεχνολογίας.
Η ανίχνευση του παρασιτισμού
Στους Μεγάλους Κοραλλιογενείς Υφάλους, υπάρχουν ψάρια που καθαρίζουν τα μεγαλύτερα ψάρια, ενώ τρέφονται παράλληλα με το νεκρό τους δέρμα, αφαιρώντας παθογόνα, παράσιτα που ζουν στα βράγχια τους. Αυτή η σχέση είναι το κλασσικό παράδειγμα της αμοιβαιότητας.
Όμως έχει παρατηρηθεί πως μερικές φορές τα ψάρια καθαριστές, λειτουργούν λίγο πιο σαν απαταιώνες και τρέφονται με τους ίδιους τους ξενιστές. Τα ψάρια που καθαρίζονται μπορεί να τιμωρήσουν τους παραβάτες διώχνοντάς τους ή αρνούμενα περαιτέρω επισκέψεις. Σε αυτό το σημείο, τα ψάρια των υφάλων επιδεικνύουν κάτι που οι εξελικτικοί βιολόγοι θεωρούν σημαντικό για τη διατήρηση της ισορροπίας των αμοιβαίων σχέσεων: την αστυνόμευση.
.
Μπορούμε όμως να αστυνομεύσουμε επαρκώς την εκμετάλλευσή μας από τα smartphones και να αποκαταστήσουμε τη σχέση μας ώστε να είναι καθαρού οφέλους;
Η εξέλιξη δείχνει ότι δύο πράγματα είναι το κλειδί: η ικανότητα ανίχνευσης της εκμετάλλευσης από το παράσινο, όταν συμβαίνει και η ικανότητα αντίδρασης (συνήθως αποσύροντας την υπηρεσία στο παράσιτο).
Η δύσκολη μάχη
Στην περίπτωση των smartphones, είναι πολύ δύσκολο να εντοπίσουμε την εκμετάλλευση από τις εταιρείες. Οι τεχνολογικοί κολοσσοί του διαδικτύου σχεδιάζουν τις εφαρμογές τους και κυρίως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για να μας κρατούν όσο γίνεται περισσότερο στις εφαρμογές τους.
Όμως ακόμα και αν γνωρίζουμε πως μια εφαρμογή εκμεταλλεύεται τον χρόνο μας σαν παράσιτο, πόσο εύκολο είναι να αφήσουμε το τηλέφωνο κάτω;
Αρκετοί από εμάς, ηθελημένα έχουμε αρχίσει να βασιζόμαστε όλο και περισσότερο στα κινητά μας για απλές καθημερινές εργασίες. Για παράδειγμα, αντί να θυμόμαστε γεγονότα, μεταθέτουμε την εργασία στο κινητό μας. Όμως αυτό αλλάζει τη γνωστική λειτουργία και τη μνήμη μας. Πόσες φορές έχετε πιάσει τον εαυτό σας να μη μπορεί να θυμηθεί ένα όνομα, μια ημερομηνία ή ακόμα και έναν αριθμό τηλεφώνου που χρησιμοποιείται τακτικά;
Έχουμε τις κάμερες του κινητού μας για να φυλακίζουμε στιγμές για πάντα, όμως την χρησιμοποιούμε και να να τραβήξουμε που έχουμε παρκάρει το αυτοκίνητό μας, ώστε ξνα μη χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε την μνήμη μας για να θυμηθούμε που το έχουμε το επόμενο πρωί. Αυτό περιορίζει δραματικά την ανάκτηση γεγονότων από μνήμης.
Οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες έχουν απλώς ενισχύσει περαιτέρω την εξάρτησή μας από τα τηλέφωνά μας, μεταφέροντας την παροχή υπηρεσιών τους στο διαδίκτυο μέσω εφαρμογών για κινητά. Από τη στιγμή που σηκώνουμε το τηλέφωνό μας για να έχουμε πρόσβαση σε τόσο βασικούς λογαριασμούς, όπως οι τράπεζες και οι κυβερνητικές υπηρεσίες, έχουμε χάσει τη μάχη.
Μπορούμε όμως να αντιστρέψουμε αυτό που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, μετατρέποντας την παρασιτική σχέση με τα κινητά μας, ξανά σε αμοιβαία επωφελής;
Σύμφωνα με την μελέτη, η ατομική επιλογή δεν είναι σίγουρο πως θα οδηγήσει στην βελτίωση της κατάστασης. Είμαστε ατομικά λιγότερο οπλισμένοι σε σχέση με το τεράστιο πλεονέκτημα πληροφόρησης που κατέχουν οι εταιρείες τεχνολογίας στον ανταγωνισμό μεταξύ των παράσιτων-ξενιστών.
Η Αυστραλιανή κυβέρνηση πέρασε νόμο που απαγορεύει τη χρήση κοινωνικών δικτύων από ανήλικους και αυτό αποτελεί ένα άριστο παράδειγμα τους είδους της συλλογικής δράσης που απαιτείται, για τον περιορισμό των νόμιμων δραστηριοτήτων αυτών των παρασιτικών εφαρμογών. Εν συνεχεία, θα πρέπει να υπάρχει περιορισμός στις εφαρμογές που προκαλούν εθισμό, όπως οι γνωστές εφαρμογές που όταν τις χρησιμοποιούμε περνάνε ώρα και λέμε πάντα, «ένα ακόμα βιντεάκι και τέλος». Παράλληλα θα πρέπει να υπάρξει νομοθεσία για τον έλεγχο των μεγάλων εταιρειών και την πρόσβαση που έχουν στα προσωπικά μας δεδομένα, αλλά και του τρόπου που αλληλοεπιδρούν με το κοινό.
Όπως έχουμε πει ξανά σε άρθρα μας στο Techmaniacs, η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο, όμως όταν μας δίνει απευθείας την λύση σε απλά ερωτήματα, μας κάνει να χάνουμε την ικανότητα έρευνας και κριτικής σκέψης, ενώ πολύ εύκολα μπορούν να μετατραπούν σε εργαλεία προπαγάνδας. Μεγάλη μερίδα του κόσμου την θεωρεί «Θεό» γνώσης, ενώ δε φαντάζεται πως οι πληροφορίες που δίνει ακολουθούν συγκεκριμένες γραμμές σε πολλά θέματα.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο Astralasian Journal of Philosophy.
Ακολουθήστε το Techmaniacs.gr στο Google News για να διαβάζετε πρώτοι όλα τα τεχνολογικά νέα. Ένας ακόμα τρόπος να μαθαίνετε τα πάντα πρώτοι είναι να προσθέσετε το Techmaniacs.gr στον RSS feeder σας χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο: https://techmaniacs.gr/feed/.
