Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, εισάγουν έναν νέο όρο για να περιγράψουν την άβολη φύση του εγκεφάλου μας. Στην πρόσφατη μελέτη τους, παρέχουν στοιχεία για ένα νέο είδος γνωστικής προκατάληψης, που μας κάνει απρόθυμους να ακολουθήσουμε το ευκολότερο μονοπάτι στη ζωή μας, αν αυτό σημαίνει πως πρέπει να ξανακάνουμε τα ίδια βήματα μας.
Οι ερευνητές έχουν ονομάσει την προκατάληψη «αποστροφή προς τον διπλασιασμό». Σε αρκετά πειράματα, βρήκαν πως οι άνθρωποι συχνά αρνούνται να επιλέξουν μια πιο αποτελεσματική λύση ή πορεία, εάν αυτό απαιτεί να διπλασιάσουν την πρόοδο που έχει ήδη σημειωθεί. Σύμφωνα με τα ευρήματα, υπάρχει ένας υποκειμενικός φόβος των ανθρώπων, να προσθέσουν περισσότερα στο φόρτο εργασίας τους και η διστακτικότητα στο να ξεκαθαρίσουν την αρχική τους θέση, συμβάλουν σε αυτή την προκατάληψη.
«Η αποστροφή των συμμετεχόντων στο να αισθάνονται ότι οι προηγούμενες προσπάθειές τους ήταν σπατάλη, τους ενθάρρυνε να επιδιώξουν λιγότερο αποτελεσματικά μέσα», έγραψαν στην μελέτη τους, η οποία δημοσιεύτηκε στο Psychological Science.
Οι ψυχολόγοι έχουν περιγράψει λεπτομερώς κάθε είδους γνωστικής προκατάληψης που σχετίζονται με το να εμβαθύνουμε όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με σημαντικές νέες πληροφορίες. Οι άνθρωποι τείνουν να παραμένουν προσκολλημένοι στο status quo όταν επιλέγουν δείπνο σε ένα αγαπημένο εστιατόριο, για παράδειγμα, ακόμα και όταν κάποιος προτείνει μια δυνητικά πιο νόστιμη επιλογή. Υπάρχει επίσης το σφάλμα του βυθισμένου κόστους (sunk cost) ή η απροθυμία να παρεκκλίνουν από ένα καταστροφικό μονοπάτι και να επιλέξουν ένα άλλο απλώς και μόνο επειδή έχουν ξοδέψει τόσο πολύ χρόνο ή πόρους για να το επιδιώξουν. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η νεοαποκαλούμενη προκατάληψή τους είναι σίγουρα στενός συγγενής με το σφάλμα του βυθισμένου κόστους και παρόμοιες προκαταλήψεις, αλλά ότι τελικά περιγράφει έναν μοναδικό τύπο γνωστικής παγίδας.
Στη μελέτη τους παίρνουν σαν παράδειγμα κάποιον θέλει να ταξιδέψει από το Σαν Φρανσίσκο προς τη Νέα Υόρκη, όμως καθυστερεί πάρα πολύ και μένει κολλημένος στο Λος Άντζελες. Σε ένα σενάριο, ο ταξιδιώτης μπορεί να φτάσει σπίτι τρεις ώρες νωρίτερα από το τρέχον δρομολόγιό του, εάν αποδεχτεί την προσφορά της αεροπορικής εταιρείας για μια νέα πτήση που αρχικά σταματά στο Ντένβερ. Στο δεύτερο, του προσφέρεται αντ’ αυτού μια πτήση που επίσης θα μειώσει κατά τρεις ώρες το χρόνο, αλλά θα πρέπει πρώτα να ταξιδέψει πίσω στο Σαν Φρανσίσκο. Παρά το γεγονός ότι και οι δύο πτήσεις εξοικονομούν τον ίδιο χρόνο, οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να αρνηθούν αυτήν που απαιτεί επιστροφή στον προηγούμενο προορισμό τους, εξηγεί η μελέτη.
Για να φτάσουν σε αυτά τα συμπεράσματα, οι ερευνητές έκανα τέσσερις διαφορετικούς τύπους πειραμάτων. Στα πειράματα συμμετείχαν συνολικά περισσότεροι από 2.500 ενήλικες, μερικοί από τους οποίους ήταν φοιτητές του UC Berkeley και άλλοι εθελοντές που προσλήφθηκαν μέσω του Mechanical Turk της Amazon.
Σε ένα τεστ ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να ακολουθήσουν διαφορετικά μονοπάτια σε περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας. Σε άλλο πείραμα ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να απαγγείλουν όσο γίνεται περισσότερες λέξεις που αρχίζουν από το ίδιο γράμμα. Σε κάθε τεστ που έβαζαν, διαπίστωναν πως οι συμμετέχοντες εκδήλωναν συστηματικά αποστροφή το να επιστρέψουν πίσω.
Σε ένα πείραμα όπου οι άνθρωποι έπρεπε να απαγγείλουν λέξεις που αρχίζουν με «G», για παράδειγμα, όλοι ρωτήθηκαν στη μέση αν ήθελαν να παραμείνουν με το ίδιο γράμμα ή να αλλάξουν στην απαγγελία λέξεων που αρχίζουν με «T», που είναι πιο εύκολο γράμμα. Στην κατάσταση ελέγχου, αυτή η απόφαση διατυπώθηκε ως παραμονή στην ίδια εργασία, απλώς με ένα νέο γράμμα, αλλά στην άλλη, οι άνθρωποι ρωτήθηκαν αν ήθελαν να εγκαταλείψουν την εργασία που είχαν κάνει μέχρι τώρα και να ξεκινήσουν από την αρχή μια νέα εργασία.
Στους εθελοντές δόθηκαν επίσης μπάρες ελέγχου προόδου, για την εργασία που του ανέθεταν. Αυτό επέτρεπε στους συμμετέχοντες να δουν ότι θα εκτελούν την ίδια ποσότητα εργασίας, άσχετα από την επιλογή τους. Περίπου το 75% των συμμετεχόντων επέλεξαν να επιστρέψουν στην κατάσταση ελέγχου και μόνο το 25% έκανε το ίδιο που έκανε πριν, όταν η αλλαγή παρουσιάστηκε σαν ανάγκη διπλασιασμού.
Τέλος στο σύστημα Start – Stop των οχημάτων!
«Όταν ανέλυα αυτά τα αποτελέσματα, σκέφτηκα, “Ω, μήπως υπάρχει κάποιο λάθος; Πώς μπορεί να υπάρχει τόσο μεγάλη διαφορά;”», δήλωσε η επικεφαλής συγγραφέας Kristine Cho, διδακτορική φοιτήτρια στο μάρκετινγκ συμπεριφοράς στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Haas του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ, σε δήλωσή της προς την Ένωση Ψυχολογικής Επιστήμης, εκδότες της μελέτης.
Αυτό είναι και κάτι που αισθανόμαστε πολλές φορές όταν πρέπει να ξεκινήσουμε κάτι από την αρχή, ακόμα και αν ξέρουμε πως ο δρόμος που έχουμε πάρει είναι λάθος, ελπίζοντας πως τα πράγματα θα βελτιωθούν.
Πλέον, η επιστημονική κοινότητα πρέπει να επιβεβαιώσει τα ευρήματα της ομάδας, όμως υπάρχουν αρκετά ακόμα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν σχετικά με την αποστροφή. Θα πρέπει να δούμε πόσο συχνά αποφεύγουμε να ξεκινήσουμε από την αρχή και σε ποια σενάρια είναι πιθανότερο να εμφανιστεί. Πάντως, είναι παρήγορο να υπάρχει εξήγηση για την ξεροκεφαλιά μου και το πείσμα μου!
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο Psychological Science.
Ακολουθήστε το Techmaniacs.gr στο Google News για να διαβάζετε πρώτοι όλα τα τεχνολογικά νέα. Ένας ακόμα τρόπος να μαθαίνετε τα πάντα πρώτοι είναι να προσθέσετε το Techmaniacs.gr στον RSS feeder σας χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο: https://techmaniacs.gr/feed/.
