Η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα (Great Red Spot / GRS) του Δία είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του ηλιακού μας συστήματος, αναγνωρισμένη ως μια τεράστια καταιγίδα που παρατηρείται από το 1600. Ωστόσο, η ακριβής ημερομηνία σχηματισμού της και η μακροζωία της παραμένουν αντικείμενο συζήτησης. Παρατηρούμε ακόμη το ίδιο φαινόμενο που παρατηρήθηκε για πρώτη φορά πριν από αιώνες;
Η GRS είναι μια κολοσσιαία αντικυκλωνική καταιγίδα (που περιστρέφεται αριστερόστροφα) μεγαλύτερη από τη Γη, με ταχύτητες ανέμου που ξεπερνούν τα 400 km/h. Είναι ένα εξέχον χαρακτηριστικό που παρατηρείται τουλάχιστον από το 1800, αν και η παλαιότερη ιστορία και ο σχηματισμός του καλύπτονται από μυστήριο.
Η πρώτη πιθανή παρατήρηση χρονολογείται από το 1632, όταν ένας Γερμανός ηγούμενος χρησιμοποίησε ένα τηλεσκόπιο για να παρατηρήσει τον Δία. Τριάντα δύο χρόνια αργότερα, ένας άλλος αστρονόμος ανέφερε ότι η Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα κινείται από τα ανατολικά προς τα δυτικά.
Το 1665, ο Giovanni Cassini κατέγραψε μια καταιγίδα στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος με την GRS, ονομάζοντάς την “Μόνιμη κηλίδα”. Ο Cassini και άλλοι συνέχισαν να την παρατηρούν μέχρι το 1713, όπου και εξαφανίστηκε από τα αρχεία για 118 χρόνια, μέχρι που ο αστρονόμος S. Schwabe εντόπισε μια παρόμοια δομή το 1831.
Αυτό το κενό εγείρει το ερώτημα: είναι η σημερινή Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα η ίδια καταιγίδα που είδε ο Cassini, ή μήπως μια νέα καταιγίδα σχηματίστηκε στην ίδια θέση; Πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Geophysical Research Letters από τον Agustín Sánchez-Lavega και την ομάδα του διερευνά αυτό το μυστήριο συνδυάζοντας ιστορικά αρχεία με προσομοιώσεις της GRS σε υπολογιστή.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι είναι απίθανο η σημερινή GRS να είναι η ίδια με τη “Μόνιμη κηλίδα” του Cassini, η οποία πιθανότατα εξαφανίστηκε μεταξύ των μέσων του 18ου και του 19ου αιώνα. Ως εκ τούτου, η σημερινή GRS υπάρχει εδώ και τουλάχιστον 190 χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι η GRS έχει συρρικνωθεί από 39.000 χιλιόμετρα το 1879 σε 14.000 χιλιόμετρα σήμερα και έχει γίνει πιο στρογγυλεμένη.
Ενώ οι ιστορικές παρατηρήσεις είναι πολύτιμες, τα σύγχρονα εργαλεία έχουν προσφέρει πρωτοφανείς γνώσεις. Το Voyager 1 της NASA κατέγραψε τις πρώτες λεπτομερείς εικόνες της Μεγάλης Ερυθράς Κηλίδας το 1979. Μεταγενέστερες αποστολές, συμπεριλαμβανομένων των Galileo και Juno, παρείχαν ακόμη πιο λεπτομερείς εικόνες και δεδομένα. Το Juno, ειδικότερα, έχει απεικονίσει την GRS από ύψος μόλις 8.000 χιλιομέτρων πάνω από την επιφάνεια του Δία, αποκαλύπτοντας ότι η καταιγίδα έχει βάθος περίπου 500 χιλιομέτρων.
Η ατμόσφαιρα του Δία χαρακτηρίζεται από ανέμους που πνέουν προς αντίθετες κατευθύνσεις σε διαφορετικά γεωγραφικά πλάτη, δημιουργώντας μια ισχυρή διάτμηση ανέμων που συντηρεί τη GRS. Οι προσομοιώσεις σε υπερυπολογιστές που διεξήγαγαν οι ερευνητές διερεύνησαν διάφορους μηχανισμούς σχηματισμού, όπως η συγχώνευση μικρότερων στροβίλων και η έκρηξη μιας υπερκαταιγίδας. Ωστόσο, αυτά τα σενάρια δεν ταίριαζαν με τις ιδιότητες της σημερινής GRS.
Αντιθέτως, οι προσομοιώσεις που ευθυγραμμίστηκαν περισσότερο με τη Μεγάλη Ερυθρά Κηλίδα αφορούσαν αστάθειες στους ανέμους του Δία, γνωστές ως Νότια Τροπική Διαταραχή (STrD). Αυτές οι προσομοιώσεις παρήγαγαν μια αντικυκλωνική καταιγίδα που έμοιαζε πολύ με την GRS. Οι ερευνητές προτείνουν ότι η GRS σχηματίστηκε από ένα μακρύ κύτταρο που δημιουργήθηκε από την STrD, το οποίο έγινε πιο συνεκτικό και συμπαγές καθώς συρρικνώθηκε. Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε πιθανότατα στα μέσα του 1800, όταν η GRS ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι είναι τώρα, γεγονός που υποδηλώνει ότι η καταιγίδα είναι ηλικίας περίπου 150 ετών.
Επιτέλους εντοπίστηκε η πηγή των γεωμαγνητικών καταιγίδων
Ακολουθήστε το Techmaniacs.gr στο Google News για να διαβάζετε πρώτοι όλα τα τεχνολογικά νέα. Ένας ακόμα τρόπος να μαθαίνετε τα πάντα πρώτοι είναι να προσθέσετε το Techmaniacs.gr στον RSS feeder σας χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο: https://techmaniacs.gr/feed/.
