Το 2004 ανακαλύφθηκε από αστρονόμους ένα αντικείμενο που έμοιαζε με πλανήτη σε τροχιά γύρω από το Fomalhaut, ένα από τα πιο φωτεινά άστρα του νυχτερινού ουρανού. Έτσι, ξεκίνησαν παραπάνω παρατηρήσει στον άστρο και ο πλανήτης τελικά έμοιαζε περισσότερο με ένα νέφος σκόνης. Τώρα, οι αστρονόμοι κοίταξαν ξανά στον Fomalhaut και παρατήρησαν κάτι περίεργο γύρω από το αστέρι. Μια φαινομενική σύγκρουση δύο γιγάντιων πλανητοειδών, κάτι που ήταν σίγουρα ένα εντυπωσιακό εύρημα.
Ο πλανήτης ανακαλύφθηκε πρώτη φορά από τον Paul Kalas, ο οποίος δεν σταμάτησε ποτέ να παρακολουθεί τον πλανήτη μέχρι σήμερα. Ο αστροφυσικός από το Πανεπιστήμιο του Barcley, θεωρείται ειδικός για την συγκεκριμένη περιοχή και το αστέρι Fomalhaut. Έτσι, ήξερε από την αρχή πως η φωτεινή κουκίδα που ανακαλύφθηκε στο περιθώριο του δακτυλίου σκόνης γύρω από το Fomalhaut, δεν βρισκόταν εκεί πριν. Έτσι, έγιναν περισσότερες μελέτες και η ανάλυση έδειξε πως ο Kalas και η ομάδα του είχαν καταγράψει δύο πλανητοειδή, σαν αστεροειδείς να συγκρούονται μεταξύ του. Η σύγκρουση δημιούργησε ένα φωτεινό νέφος σκόνης, κάτι που μέχρι σήμερα δεν είχαμε καταγράψει ποτέ ξανά σε πραγματικό χρόνο. Έτσι, ο Kalas και η ομάδα τους δημοσίευσαν τα ευρήματά τους στο περιοδικό Science.
O Fomalhaut και ο παθιασμένος αστρονόμος
O Fomalhaut και ο Kalas έχουν μακρά ιστορία. Ο αστροφυσικός μελετάει το άστρο από την εποχή που ήταν φοιτητής το 1993, ενώ ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε τον υποψήφιο πλανήτη Fomalhaut b. Μαζί ανακάλυψε και μια τεράστια ζώνη από συντρίμμια , περίπου 133 αστρονομικές μονάδες (η απόσταση της Γης από τον Ήλιο) από το άστρο του.
Το 2002 ο συν-συγγραφέας της μελέτης Mark Wyatt, δημιούργησε μαθηματικά μοντέλα που δείχνουν πως τα μεγάλα αντικείμενα σε αυτή τη ζώνη σκόνη, περιστασιακά συγκρούονται μεταξύ τους, φωτίζοντας τον χώρο γύρω τους. Αυτό συμβαίνει σπάνια, όμως όταν συμβαίνει «θα δημιουργήσουν μικρά σημεία φωτός που θα μπορούμε να παρατηρήσουμε», δήλωσε ο Dr. Wyatt , αστροφυσικός στο Πανεπιστήμιο το Cambridge.
To 2004 ο Kalas εντόπισε τον Fomalhaut b για πρώτη φορά και κινούταν σαν εξωπλανήτης. Όμως το εύρημα ξέσπασε διαμάχη για το αν υπάρχει σαν πλανήτης η όχι.
«Κάποιοι το ονόμασαν πλανήτη-ζόμπι», θυμήθηκε ο Kalas. Στη συνέχεια, γύρω στο 2013, οι αστρονόμοι παρατήρησαν ότι η τροχιά του Fomalhaut b είχε καμπυλωθεί μακριά από ένα αστέρι, περισσότερο σαν μικροσκοπικά σωματίδια που αποτελούν ένα νέφος σκόνης, όχι έναν στερεό πλανήτη.
Όμως, ο υποτιθέμενος πλανήτης εξαφανίστηκε, κάτι που οδήγησε τους επιστήμονες στο συμπέρασμα πως μάλλον ήταν ένα διαστελλόμενο νέφος σκόνης, μέχρι που τελικά αφαιρέθηκε από τη λίστα εξωπλανητών της NASA το 2020.
Fomalhaut b v2.0
Η ιστορία όμως δεν τελειώνει εκεί. Τρία χρόνια μετά την εξαφάνιση του Fomalhaut b, ο Kalas ανακάλυψε έναν ακόμα Fomalhaut b, με τον αστροφυσικό να δηλώνει τότε:
«Και ο λόγος που λέμε ότι έλυσε το μυστήριο [του Fomalhaut b] είναι επειδή ένας πλανήτης δεν μπορεί να εμφανιστεί από το πουθενά. Αλλά ένα σύννεφο σκόνης μπορεί…»
Από ότι φαίνεται, η έντονα στοβιλιζόμενη ύλη γύρω από τον Fomalhaut, συγκεντρώνεται σε συγκεκριμένα σημεία και δημιουργεί αντικείμενα που θυμίζουν αστεροειδείς. Αυτά είναι αρκετά μεγάλα, ώστε όταν συγκρούονται μεταξύ τους, αφήνουν πίσω τους ένα τεράστιο νέφος σκόνης. Το νέφος αυτό έχει υψηλή πυκνότητα σε σκόνη και άρα αντανακλά το φως, όπως κάνουν και οι πλανήτες. Για αυτό τον λόγο είναι πολύ εύκολο να τους μπερδέψουμε με έναν πλανήτη, καθώς μεταμφιέζονται σε πλανήτη για λίγο, σύμφωνα με την Kalas. Τελικά, το νέφος γίνεται λιγότερο πυκνό και η ακτινοβολία από το άστρο το ωθεί εκτός τροχιάς, με αποτέλεσμα το σήμα να εξαφανίζεται.
Σε ένα παρόμοιο σκηνικό, το 2023, ο cs2 αναδύθηκε από μια άλλη σπάνια σύγκρουση αστεροειδούς. Η πρόσκρουση μετατράπηκε σε ένα ακτινοβολούμενο νέφος σκόνης, παρατηρήσιμο από τα τηλεσκόπιά μας, ακριβώς όπως προέβλεψε ο Wyatt το 2002. Αλλά όπως ο ίδιος παραδέχτηκε, η νέα παρατήρηση όντως αποτέλεσε έκπληξη.
Μήπως ένας πληνήτης σμίλευσε το εκπληκτικό δαχτυλίδι του Fomalhaut;
«Λοιπόν, ήξερα ότι το μοντέλο ήταν σωστό, αλλά το γεγονός ότι το μοντέλο είναι σωστό δεν σημαίνει ότι μπορείς πραγματικά να το ανιχνεύσεις», παραδέχτηκε ο Wyatt.
Στήθηκε ένα κοσμικό εργαστήριο
Η εξοικείωση με τις συγκρούσεις αστεροειδών προδίδει το γεγονός ότι, επιστημονικά μιλώντας, η ανθρωπότητα δεν μπόρεσε να τις δει άμεσα να συμβαίνουν, είπε ο Kalas. «Βλέπετε κινούμενα σχέδια συγκρούσεων – όπως τον αστεροειδή να χτυπά τη Γη και να εξαφανίζει τους δεινόσαυρους», είπε. «Οι συγκρούσεις αστεροειδών συμπεραίνονται ή φαντασιώνονται. Αυτές είναι οι πρώτες παρατηρήσεις στην αστρονομία [που], σε πραγματικό χρόνο, βλέπουμε τη σύγκρουση να συμβαίνει».
Ο Fomalhaut είναι αυτή τη στιγμή ένα φυσικό εργαστήριο που επιτρέπει στους αστροφυσικούς να μελετήσουν ουράνιες συγκρούσεις χωρίς την ανάγκη να ξοδέψουν δισεκατομμύρια για αποστολές. Αυτές οι συγκρούσεις όμως, μας δίνουν πολλές πληροφορίες για τη σύνθεση των αντικειμένων, με πολλά από αυτά να είναι πλανητοειδή, δηλαδή πρόγονοι των πλανητών, που όσο συγκεντρώνουν ύλη μεγαλώνουν σε μέγεθος.
Ήδη, οι Kalas, Wyatt και οι συνάδελφοί τους έχουν λάβει περισσότερο χρόνο με το Hubble και το Διαστημικό Τηλεσκόπιο James Webb, τον οποίο σχεδιάζουν να αφιερώσουν στη μελέτη της περιαστρικής πηγής 2.
Η νέα μελέτη δημοσιεύθηκε στο Science.
Ακολουθήστε το Techmaniacs.gr στο Google News για να διαβάζετε πρώτοι όλα τα τεχνολογικά νέα. Ένας ακόμα τρόπος να μαθαίνετε τα πάντα πρώτοι είναι να προσθέσετε το Techmaniacs.gr στον RSS feeder σας χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο: https://techmaniacs.gr/feed/.
