Η έννοια της «αγοράς των ιδεών», όπως την εισήγαγε ο John Stuart Mill το 1859, βασίζεται στην ιδέα ότι σε μια δημοκρατική κοινωνία όλοι πρέπει να μοιράζονται τις ιδέες τους στον δημόσιο χώρο. Μέσω της λογικής συζήτησης, οι πολίτες μπορούν να αποφασίσουν ποιες ιδέες είναι καλύτερες και πώς να τις εφαρμόσουν, όπως για παράδειγμα με την ψήφιση νέων νόμων. Αυτή η αρχή είναι ένας από τους λόγους που οι συνταγματικές δημοκρατίες βασίζονται στην ελευθερία του λόγου και τον ελεύθερο Τύπο.
Ωστόσο, η πρακτική εφαρμογή της αγοράς των ιδεών είναι πιο δύσκολη από τη θεωρία. Ο δημόσιος χώρος δεν ήταν ποτέ αντιπροσωπευτικός του γενικού πληθυσμού. Σε όλον τον κόσμο, η συμμετοχή των γυναικών και των φυλετικών μειονοτήτων χρειάστηκε αιώνες για να κατοχυρωθεί, και αυτές οι ομάδες ακόμα αποκλείονται δυσανάλογα από τη συμμετοχή στις εκλογές μέσω διαφόρων πολιτικών μηχανισμών, σε κάποιες χώρες. Η κυριότητα και η απασχόληση στα μέσα ενημέρωσης είναι επίσης δυσανάλογα ανδρική και λευκή, με αποτέλεσμα οι φωνές των γυναικών και των έγχρωμων ατόμων να ακούγονται λιγότερο συχνά.
Πέρα από τον ρατσισμό και τον σεξισμό, η αγορά των ιδεών έχει ακόμα ένα σημαντικό πρόβλημα: τα περισσότερα πολιτικά λόγια δεν είναι ακριβώς λογική συζήτηση. Στον 21ο αιώνα, λόγω της χρήσης των δεδομένων, η συναισθηματική πτυχή της ρητορικής (pathos) έχει γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης σε πρωτοφανή κλίμακα, αφήνοντας ελάχιστο χώρο για τη λογική (logos).
Ένα ανησυχητικό παράδειγμα αυτής της εκμετάλλευσης είναι η νευροστόχευση (neurotargeting). Το όνομα της εταιρείας Cambridge Analytica (CA) συνδέεται με αυτόν τον όρο, αφού κυριάρχησε στα πρωτοσέλιδα το 2018 για τον ρόλο της στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ του 2016 και στο Brexit. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τη νευροστόχευση και τις απειλές της για τη δημοκρατία, αξίζει να δούμε τα λεγόμενα της Emma Briant, καθηγήτριας δημοσιογραφίας και ειδικού στην προπαγάνδα.
Η νευροστόχευση είναι η στρατηγική χρήση μεγάλων δεδομένων για την κατασκευή και παράδοση μηνυμάτων που επικεντρώνονται στο συναίσθημα (pathos) του αποδέκτη, παρακάμπτοντας τη λογική (logos) και την αξιοπιστία (ethos). Αυτή η τεχνική είναι πολύτιμη για πολιτικές εκστρατείες και διαφημιστές, καθώς οι έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις είναι ένας από τους πιο αξιόπιστους τρόπους να αλλάξει η συμπεριφορά των ανθρώπων.
Η CA χρησιμοποίησε τα δεδομένα που συλλέχθηκαν μέσω του Facebook για να αναλύσει τα συναισθηματικά προφίλ των χρηστών και να δημιουργήσει στοχευμένα πολιτικά μηνύματα, επηρεάζοντας τις εκλογικές συμπεριφορές τους. Η τεχνική αυτή αποκαλύπτει πώς η σύγχρονη πολιτική επικοινωνία μπορεί να διαμορφώσει τις δημοκρατικές διαδικασίες.
Παρόλο που η CA έκλεισε το 2018, οι πρακτικές της συνεχίζονται από νέες εταιρείες. Η Briant προειδοποιεί ότι χωρίς αυστηρούς κανονισμούς, η εκμετάλλευση των δεδομένων μπορεί να απειλήσει τη δημοκρατία. Η διαφάνεια και η λογοδοσία είναι απαραίτητες για την προστασία των δημοκρατικών μας θεσμών από τη διαρκή χρήση των δεδομένων για την προώθηση πολιτικών συμφερόντων.
Όποις πραγματικά ενδιαφέρεται να μάθει το πώς όλο αυτό οδήγησε στο αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του 2016, αξίζει να αφιερώσει 114 λεπτά από τον χρόνο του και να δει το “The Great Hack” / “Το Μεγάλο Χακάρισμα” στο Netflix.
Ακολουθήστε το Techmaniacs.gr στο Google News για να διαβάζετε πρώτοι όλα τα τεχνολογικά νέα. Ένας ακόμα τρόπος να μαθαίνετε τα πάντα πρώτοι είναι να προσθέσετε το Techmaniacs.gr στον RSS feeder σας χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο: https://techmaniacs.gr/feed/.
