Πόσο μακριά στο Σύμπαν μπορούμε να δούμε με γυμνό μάτι;

Το σύμπαν είναι τεράστιο και με την βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας, έχουμε δει ένα μεγάλο μέρος του, σε απίστευτες αποστάσεις από τη Γη. Μάλιστα, έχουμε δει μερικούς από τους πιο μακρινούς γαλαξίες, μαζί με τα πρώτα φώτα που έλαμψαν στο Σύμπαν. Τα τηλεσκόπια είναι θεμελιώδη στην εξερεύνηση του σύμπαντος και είναι το βασικό μέσο μας για να αποκτήσουμε γνώσεις για όσα υπάρχουν γύρω μας. Όμως, τα μάτια μας δεν είναι τόσο άχρηστα όσο περιμένουν οι περισσότεροι, στην εξερεύνηση του σύμπαντος. Μπορούμε να δούμε πολύ πιο μακριά με γυμνό μάτι από όσο θα περιμέναμε.

Όλα καταλήγουν στη φαινομενική φωτεινότητα ενός αντικειμένου, ή στην αστρονομική ορολογία, στο φαινομενικό του μέγεθος . Υπάρχουν αστέρια των οποίων η πραγματική φωτεινότητα θα έκανε τον Ήλιο να φαίνεται αξιολύπητα αμυδρός, αλλά είναι τόσο μακριά που δεν μπορούμε να τα δούμε χωρίς αστεροσκοπεία.

Πρακτικά, ένας άνθρωπος με πολύ καλή όραση, σε καλές συνθήκες (απόλυτο σκοτάδι) και με καθαρό ουρανό, μπορεί να δει μέχρι και αστέρια μεγέθους μέχρι 6. Οποιαδήποτε υψηλότερη τιμή και αυτά είναι πολύ αμυδρά, εκτός αν έχετε εξαιρετικά καλή όραση και ιδανικό σκοτάδι. Υπάρχουν περίπου 9000 αστέρια με φαινόμενο μέγεθος μικρότερο από 6.

Πολλά αστέρια, ειδικά τα φωτεινά, είναι μεταβλητά. Αλλάζουν δηλαδή φωτεινότητα με την πάροδο του χρόνου. Πολλά αστέρια, ειδικά τα φωτεινά αστέρια, είναι μεταβλητά: αλλάζουν τη φωτεινότητά τους με την πάροδο του χρόνου. Για το εύρος της αναζήτησής μας, χρειαζόμαστε ένα πολύ φωτεινό αντικείμενο, κάτι που ίσως να είναι μερικές φορές 100.000 φορές μεγαλύτερη από τη φωτεινότητα του Ήλιου. Έτσι, το φαινομενικό μέγεθος αυτού του αντικειμένου μπορεί να μην ταιριάζει πάντα στα «ορατά» κριτήρια.

Το μεγάλο πρόβλημα όμως είναι το πόσο σίγουροι είμαστε για την απόσταση. Ο δορυφόρος Gaia του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος έχει συνθέσει τον καλύτερο χάρτη του Γαλαξία μέχρι σήμερα, παρακολουθώντας τη θέση και την κίνηση δισεκατομμυρίων αστεριών. Αυτές οι θέσεις συνοδεύονται από στατιστική αβεβαιότητα, προσθέτοντας περαιτέρω άγνωστα στοιχεία στην αναζήτησή μας.

Με βάση τα δεδομένα του Gaia, υπάρχουν αρκετοί καλοί ισχυρισμοί. Ένας που επαναλαμβάνεται συχνά είναι ο V762 Cassiopeiae, στο όριο μεγέθους, αλλά πιθανότατα μόλις 2.500 έτη φωτός μακριά. Το πιο συναρπαστικό είναι ο Rho Cassiopeiae, ένας σπάνιος κίτρινος υπεργίγαντας αστέρας, πάνω από 300.000 φορές πιο φωτεινός από τον Ήλιο και 8.000 έτη φωτός μακριά. Στον ίδιο αστερισμό, ο Phi Cassiopeiae αποτελείται από πολλαπλά αστέρια, και όταν συνδυάζονται, έχουν φαινόμενο μέγεθος 4,95. Αυτό το σύστημα απέχει έως και 15.000 έτη φωτός.

Το πιο μακρινό κοσμικό αντικείμενο που μπορείτε να δείτε χωρίς τηλεσκόπιο

Ίσως μπορούμε να αγνοήσουμε το αστρικό πρόβλημα αν επεκτείνουμε την παράμετρό μας. Μπορούμε να δούμε άλλους γαλαξίες με γυμνό μάτι; Η απάντηση είναι ναι. Με καλή όραση και εξαιρετικές συνθήκες ουρανού, μπορείτε να δείτε την Ανδρομέδα, η οποία απέχει 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός. Μερικοί μπορούν ακόμη και να δουν τον M81, ο οποίος απέχει σχεδόν 12 εκατομμύρια έτη φωτός, και τον M83, ο οποίος απέχει 15 εκατομμύρια έτη φωτός.

CPMV: Αυτός ο ιός δε σε σκοτώνει, όμως σε βοηθάει να σκοτώσεις τον καρκίνο

Όμως εκτός από άστρα έχουμε και ένα γεγονός, που σπάει κάθε ρεκόρ. Πρόκειται για μια έκρηξη ακτίνων γάμμα, μια εξαιρετικά ενεργητική απελευθέρωση φωτός σε ακτίνες γάμμα, που προήλθε από μια σύγκρουση σουπερνόβα με έναν αστέρα νετρονίων. Το συγκεκριμένο γεγονός, γνωστό ως GRB 080319B, που έλαβε χώρα στις 19 Μαρτίου 2008, έφτασε σε οπτικό φαινομενικό μέγεθος 5,8 για 30 δευτερόλεπτα. Το φως αυτού του γεγονότος έπρεπε να ταξιδέψει για 7,5 δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσει σε εμάς. Ενώ έχουν υπάρξει πιο ενεργητικές GRB (Gamma Ray Burst) από τότε, καμία δεν έχει ξεπεράσει αυτήν σε ορατότητα με γυμνό μάτι.

Όμως, επειδή τα GRB δεν είναι κάτι σύνηθες, πόσο μάλλον αυτά που είναι ορατά με γυμνό μάτι, θα πρέπει να βρούμε κάτι άλλο να δούμε. Το εγγυημένα πιο μακρινό φως που μπορείτε να φτάσουμε στα μάτια σας και σε αφθονία προέρχεται από τα Μεγάλα και Μικρά Νέφη του Μαγγελάνου , δύο μικρούς γαλαξίες που περιστρέφονται γύρω από τον Γαλαξία μας. Είναι ορατοί στο Νότιο Ημισφαίριο ακόμη και σε λιγότερο από ιδανικές συνθήκες και βρίσκονται σε απόσταση πάνω από 160.000 έτη φωτός. Είναι δύο εντυπωσιακές δομές στο διάστημα, που όταν είμαστε σε απόλυτο σκοτάδι μπορούμε να της δούμε αρκετά καθαρά. Κατεβάζουμε το Sky Map στο κινητό μας και βρίσκουμε σε ποιο σημείο του ουρανού βρίσκονται το βράδυ, ώστε να ξέρουμε προς τα που να κοιτάξουμε.

Πόσο ξεχωριστό είναι που μπορείς να κοιτάξεις ψηλά και αυτά τα φωτόνια να έχουν ταξιδέψει στο σκοτάδι του διαστήματος μόνο και μόνο για να χτυπήσουν το πίσω μέρος των ματιών σου. Μια κοσμική σύνδεση που σε συνδέει με αστέρια πολύ πέρα από τα όρια του γαλαξία μας.

Ακολουθήστε το Techmaniacs.gr στο Google News για να διαβάζετε πρώτοι όλα τα τεχνολογικά νέα. Ένας ακόμα τρόπος να μαθαίνετε τα πάντα πρώτοι είναι να προσθέσετε το Techmaniacs.gr στον RSS feeder σας χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο: https://techmaniacs.gr/feed/.