Το 2002 η εξελικτική βιολόγος Jenny Graves, μοιράστηκε με την επιστημονική κοινότητα έναν αρκετά αμφιλεγόμενο υπολογισμό. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της, το χρωμόσωμα Y των ανθρώπων, ξεμένει από χρόνο.
Πρόκειται για το χρωμόσωμα που καθορίζει το αρσενικό φύλο και από ότι φαίνεται έχει χάσει το 97% των προγονικών του γονιδίων τα τελευταία 300 εκατομμύρια χρόνια. Αν αυτός ο ρυθμός απώλειας συνεχιστεί, η Graves υπολογίζει πως θα εξαφανιστεί σε μερικά εκατομμύρια χρόνια.
Εννοείται πως η μελέτη, αρκετά χρόνια αργότερα, έγινε viral στο διαδίκτυο και τα μέσα ενημέρωσης, με τις αναφορές όμως να στερούνται πλαίσιο. Αυτό σημαίνει πως η μελέτη δέχθηκε μεγάλη κριτική από άτομα που δεν έχουν ιδέα από την εξελικτική βιολογία. Η Graves δεν προβλέπει το τέλος του ανθρώπινου είδους, απλά κάνει έναν υπολογισμό σε μια ακαδημαϊκή μελέτη, η οποία όμως προκάλεσε υστερικές αντιδράσεις.
«Με εκπλήσσει πραγματικά το γεγονός ότι κάποιος ανησυχεί ότι οι άνθρωποι θα εξαφανιστούν σε 5 ή 6 εκατομμύρια χρόνια», δήλωσε η Graces. «Άλλωστε, είμαστε άνθρωποι μόνο εδώ και 0,1 εκατομμύρια χρόνια. Νομίζω ότι θα είμαστε τυχεροί αν τα καταφέρουμε τον επόμενο αιώνα!».
Ας δούμε όμως τι σημαίνει ο υπολογισμός της Graves για το μέλλον του χρωμοσώματος Y και το μέλλον των ανδρών.
Εδώ υπάρχουν καλά νέα, καθώς παρόμοια χρωμοσώματα σε άλλα θηλαστικά και ψάρια, έχουν χάσει την ιδιότητα προκαθορισμού του φύλου και όμως αυτά τα ήδη συνεχίζουν να υπάρχουν και να αναπαράγονται. Έτσι, σε ορισμένα τρωκτικά για παράδειγμα, το χρωμόσωμα Υ έχει αντικατασταθεί εντελώς. Έχουμε τρία είδη τυφλοπόντικα χωρίς χρωμόσωμα Y, που έχουν πλέον μόνο Χ. Τα γονίδια προκαθορισμού φύλου που συνήθως είναι στο χρωμόσωμα Υ, μετατοπίστηκαν αλλού.
«Αν προκύψει μια νέα παραλλαγή… που λειτουργεί καλύτερα από το καημένο το παλιό μας Υ, θα μπορούσε να κυριαρχήσει πολύ γρήγορα», προέβλεψε η Graves. «Ίσως να έχει ήδη συμβεί σε κάποιον ανθρώπινο πληθυσμό κάπου – πώς θα το ξέραμε;»
Η αλήθεια είναι πως οι παράγοντες προκαθορισμού του φύλου δεν ελέγχονται συστηματικά από τις μελέτες γονιδιώματος, καθώς οι αλλαγές δε γίνονται συνήθως τόσο γρήγορα. Αν ο ρόλος του χρωμοσώματος Υ άλλαζε και μεταφερόταν σε κάποιο άλλο χρωμόσωμα σε έναν πληθυσμό, δε θα υπήρχαν προφανείς διαφορές ώστε να ξεκινήσουν μελέτες από τους επιστήμονες. Θα συνέχιζαν να υπάρχουν αρσενικά και θηλυκά, ικανά για αναπαραγωγή.
Το μέλλον του χρωμοσώματος Y έχει τραβήξει την προσοχή της επιστημονικής κοινότητας και οι επιστήμονες έχουν χωριστεί σε στρατόπεδα, που συγκρούονται μεταξύ τους, σχετικά με την απόψεις τους για την εξέλιξη.
Η μία σχολή, την οποία υποστηρίζει η Graces, βλέπει το χρωμόσωμα Y σαν ένα κατταρέον παλιό χρωμόσωμα, που θα εξαφανιστεί και θα αντικατασταθεί από κάποιο άλλο, ανά πάσα στιγμή, με κάποιο πιο αποδοτικό. Η άλλη σχολή θεωρεί πως το χρωμόσωμα Y είναι σταθερό και πως θα επιβιώσει με ασφάλεια στο χρόνο.
Η εξελικτική βιολόγος Jenn Hughes από το Ινστιτούτο Whitehead του MIT συμφωνεί με αυτή την τελευταία ερμηνεία. Για πάνω από μια δεκαετία τώρα, οι Hughes και Graves διαφωνούν με σεβασμό σχετικά με τον τρόπο ερμηνείας των ίδιων στοιχείων, συμμετέχοντας σε ανοιχτή ακαδημαϊκή διαμάχη.
Το 2012 η Hughes και η ομάδα της, διαπίστωσαν πως πολύ λίγα βασικά γονίδια Y έχουν χαθεί από την ανθρώπινη γενεαλογία τα τελευταία 25 εκατομμύρια χρόνια. Μάλιστα, πιο πρόσφατες μελέτες ενισχύουν αυτό το επιχείρημα, δείχνοντας πως υπάρχει μια καλή διατήρηση των βασικών γονιδίων Y στα πρωτεύοντα θηλαστικά, σε σχέση με άλλα είδη, όπως τα ψάρια και τα αμφίβια. Στα άλλα ήδη παρατηρείται ήδη μια σταδιακή και πιο γρήγορη επιδείνωση των χρωμοσωμάτων Υ. Για αυτό και επιστήμονες όπως η Hughes, προτιμούν να ερμηνεύουν αυτή τη συμπεριφορά σαν μια μακροπρόθεσμη εξελικτική σταθερότητα του χρωμοσώματος Y, στα πρωτεύοντα θηλαστικά.
«Η εργασία μας, η οποία συνέκρινε το περιεχόμενο του γονιδίου Y σε πολλά θηλαστικά, έδειξε ότι η απώλεια γονιδίων ήταν ταχεία στην αρχή, αλλά γρήγορα σταθεροποιήθηκε και η απώλεια γονιδίων ουσιαστικά σταμάτησε», δήλωσε η Hughes.
«Τα γονίδια που διατηρούνται στο Υ επιτελούν κρίσιμες λειτουργίες σε ολόκληρο το σώμα, επομένως η επιλεκτική πίεση για τη διατήρηση αυτών των γονιδίων είναι πολύ μεγάλη για να χαθούν».
Η Graves όμως έχει διαφορετική άποψη. Θεωρεί πως αν ένα γονίδιο είναι βαθιά διατηρημένο, αυτό δε σημαίνει αυτόματα πως δε μπορεί να αντικατασταθεί από ένα πιο αποδοτικό. Επιπλέον, τα πρόσθετα γονίδια που βρέθηκαν στην ανθρώπινη αλληλουχία Υ τα τελευταία χρόνια είναι σε μεγάλο βαθμό επαναλαμβανόμενα αντίγραφα, λέει, μερικά από τα οποία θα μπορούσαν να είναι ανενεργά.
Η Graves στο παρελθόν αποκαλούσε το χρωμόσωμα Υ «αποθήκη DNA». Αυτό σημαίνει τη δημιουργία πολλών αντιγράφων ενός γονιδίου, που μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες επιβίωσης τουλάχιστον ενός, σύμφωνα με την Graves, όμως μπορεί επίσης και να δημιουργήσει εξελικτικά αποτυχημένα γονίδια, κατά λάθος.
Είναι κάπως σαν το χαλασμένο τηλέφωνο. Όσο περισσότερο μοιράζεται ένα μήνυμα, τόσο πιθανότερο είναι να διαρκέσει αλλά και να παραμορφωθεί. Γιατί όμως το χρωμόσωμα Y είναι έτσι;
Για όλα φταίει η εξέλιξη.
«Στον πρόγονο των πλακουντιακών θηλαστικών, τα χρωμοσώματα Χ και Υ ήταν πανομοιότυπα και είχαν περίπου 800 γονίδια», δήλωσε η Hughes. «Μόλις το Y εξειδικεύτηκε στον προσδιορισμό του φύλου στα αρσενικά (περίπου 200 εκατομμύρια χρόνια πριν), τα X και Y σταμάτησαν να ανασυνδυάζονται στα αρσενικά και το Y άρχισε να χάνει γονίδια. Εν τω μεταξύ, το X μπορούσε ακόμα να ανασυνδυαστεί στα θηλυκά XX, επομένως παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητο».
Φτάνοντας στο σήμερα, το χρωμόσωμα Y έχει μόνο το 3% των γονιδίων που μοιραζόταν με το X. Όμως αυτά τα γονίδια δε χάνονται με σταθερό ρυθμό, σύμφωνα με την Hughes. Από ότι φαίνεται, σε αυτό συμφωνεί και η Graves.
Μια σπάνια μορφή καρκίνου αρχίζει να θερίζει!
Η προβλεπόμενη ημερομηνία εξαφάνισης, περίπου 6 εκατομμύρια χρόνια, βασίζεται σε μια άμεση, αδιάλειπτη επιδείνωση του χρωμοσώματος Υ, αλλά λέει ότι αυτό είναι εξαιρετικά απίθανο, πράγμα που σημαίνει ότι η εκτίμηση έχει ένα ευρύ φάσμα σφάλματος.
Ενώ σε ορισμένες στιγμές μπορεί να φαίνεται ότι το χρωμόσωμα Υ σταθεροποιείται, η Graves υποστηρίζει ότι αυτά τα στιγμιότυπα δεν θα διαρκέσουν, ακόμα κι αν φαινομενικά έχουν επιμείνει για 25 εκατομμύρια χρόνια.
«Δεν βλέπω κανένα λόγο να υποθέσουμε ότι η υποβάθμιση του Y έχει σταματήσει ή θα μπορούσε να σταματήσει στα πρωτεύοντα θηλαστικά ή σε οποιαδήποτε άλλη ομάδα θηλαστικών», είπε ο Graves. «Είναι αργή και προχωρά κατά διαστήματα, για λόγους που κατανοούμε καλά».
Ακόμα και μετά από μια δημόσια συζήτηση ανάμεσα σε Graves και Hughes το 2011, στο 18ο Διεθνές Συνέδριο Χρωμοσωμάτων, οι επιστημονική κοινότητα παρέμεινε διχασμένη ακριβώς στη μέση.
Οι μελέτες συνεχίζονται πάνω στο θέμα και ελπίζουμε να μη χρειαστεί να περιμένουμε 6 δισεκατομμύρια χρόνια μέχρι να βρούμε ποιος είναι νικητής. Μην ξεχνάμε όμως πως η εξέλιξη είναι μια αρκετά αργή διαδικασία, που χρειάζεται πολύ μεγάλα χρονικά περιθώρια για να φανεί στον γενικό πληθυσμό.
Ακολουθήστε το Techmaniacs.gr στο Google News για να διαβάζετε πρώτοι όλα τα τεχνολογικά νέα. Ένας ακόμα τρόπος να μαθαίνετε τα πάντα πρώτοι είναι να προσθέσετε το Techmaniacs.gr στον RSS feeder σας χρησιμοποιώντας τον σύνδεσμο: https://techmaniacs.gr/feed/.
